Hoge bomen vangen veel wind. Goede raad in de wind slaan. Met alle winden
mee waaien. Tegen windmolens vechten. Wind zaaien en storm oogsten. Een
willekeurige greep uit het grote aantal spreekwoorden en gezegden die we in
onze taal rijk zijn. Uitdrukkingen waarin lucht en wind de hoofdrol spelen.
Mysterieuze krachten, die de mensheid al eeuwen intrigeren.
In vroeger tijden, toen de wetenschap voor de meeste natuurverschijnselen
nog geen verklaringen had, probeerde men deze op eigen wijze te interpreteren.
De kracht van de wind in stormen en orkanen kon mensen bang maken; om zich
geruster te voelen, gingen ze zelf betekenissen geven aan de wind.
Betekenissen, die van cultuur tot cultuur verschilden.
Bovennatuurlijk
In oude culturen werd 'wind' bijna altijd in verband gebracht met
het bovennatuurlijke, met de wil van de goden. Door de wisselvalligheid en de
voelbare, maar ongrijpbare werking dacht men dat er hogere machten in het spel
waren. In het vroegere Griekenland had de wind een rol in de godenwereld.
Boreas, de gure noordenwind, ontvoerde bijvoorbeeld de Atheense koningsdochter
Orityia. In China werd de wind vereerd als vogelgod. Ook hier werden de winden
naar hemelstreken genoemd. In het oude Perzië had de wind de functie van
ordeningsprincipe in het kosmische wereldplan. In het antieke Egypte komt de
verkoelende wind uit de keel van de god Amon; de naam van de Soemerische god
van luchtrijk en aarde Enlil betekent 'Heer windzuchtje'. In oude Syrische
voorstellingen zweeft de 'Donkere Wind' die met zichzelf paart in de Oertijd
over de chaos. In Mexico associeerde men destijds de wind met de god
Quetzacoatl. Deze god droeg een snavelvormig masker voor zijn gezicht. In
Tibet rolt men gebeden op en stopt ze dan in een gebedsmolentje. Met de wind
van het ronddraaiende molentje wordt het gebed meegevoerd naar de hemel.
Economisch belang
In de loop der eeuwen heeft de natuurwetenschap voor veel
natuurverschijnselen een verklaring gevonden. Daarmee zijn niet alle angsten
weggenomen, maar ze werden daardoor wel gekanaliseerd. De betekenis van lucht
en wind voor het economisch leven is enerzijds afgenomen (zeilschepen zijn
vervangen door mechanisch aangedreven vaartuigen, molens draaien vaak met een
elektromotor rond, enz.), anderzijds toegenomen (airconditioning,
persluchttechniek, ventilatoren enz.). Met name in de recreatieve sector maken
we meer dan ooit gebruik van wind en lucht: zeilen, surfen, vliegeren,
ballonvaren, delta-vliegen, parachutespringen enz.).
Vriend en vijand
Ook in een heel andere zin zijn wind en lucht voor ons van
betekenis. Zo kan een verfrissend windje op een warme zomerdag voor wat
afkoeling zorgen. Wanneer je de hele dag binnen hebt gezeten, kan het je goed
doen buiten een frisse neus te halen. De zee, de duinen: de wind maakt je daar
los van het zorgzame bestaan en doet je dromen over toekomst en verleden. We
voelen de kracht van de wind als we er met de fiets tegenop moeten ploeteren.
Hij kan uitgroeien tot een vernietigende kracht wanneer een verwoestende
windhoos of orkaan over het land raast en je een veilig heenkomen moet zoeken
als de dakpannen je om de oren waaien, bomen worden losgerukt, rivieren buiten
hun oevers treden. Tegelijkertijd kan de wind nieuw leven met zich meevoeren,
wanneer de zaden door de lucht worden verspreid; of een afscheid symboliseren
wanneer na een crematie de as wordt uitgestrooid. Gone with the wind.
