ZIE HET LAM GODS 
Johannes 1, 29-34
Overweging Montfortparochie Tilburg, 16-17 januari 1993

Wat ons in sprookjes en fabels vaak het meest aanspreekt, zijn de gedragingen van de dieren. Ze hebben in die verhalen altijd allerlei menselijke karaktertrekken en eigenschappen: de slimme vos, de wijze uil, de gelaarsde kat, het lelijke jonge eendje. Walt Disney slaagt er al jarenlang in om vele kijkers van jong en oud te boeien met zijn schitterende tekenfilms waarin dieren de hoofdrol spelen. En Loekie de reclameleeuw is zeker zo'n bekende TV-persoonlijkheid als Paul de Leeuw met zijn schreeuw, - wat je er ook van vindt.

Dieren doen het goed in verhalen en op de televisie. Het zijn net mensen. We herkennen heel veel menselijk gedrag in hun optreden. En al is het dikwijls wel wat overtrokken, het maakt toch heel veel duidelijk van ons eigen gedrag. We leren anderen en onszelf er beter door kennen. Onze typische eigenaardigheden en trekjes, onze eigenwijsheid en trots, onze jaloezie en altijd beter-weten. Allerlei soorten menselijk gedrag brengen dieren aan het licht. Ze houden ons een spiegel voor: ken jezelf!

Luisterend naar het evangelieverhaal van vandaag, is het u misschien ook opgevallen dat er twee dieren in voorkomen: het lam en de duif. Nu zijn dieren in de bijbel tamelijk gewoon: denk alleen maar aan de os, de ezel en de kamelen in het kerstverhaal, de dieren in de ark van Noach, de slang, de vogels en de vissen in het scheppingsverhaal, enzovoort. Aan dieren geen gebrek in de bijbel.

Het lam en de duif dus, in het evangelieverhaal van Johannes. Beide dieren zijn zeker geen vechtjassen. Het lam moet al sinds mensenheugenis door de mens beschermd worden tegen aanvallen van buitenaf. Het lam dient mensen een leven lang met zijn vacht, maar laat zich ook door diezelfde mensen slachten en opeten. Dienstbaar dus ten einde toe. Ook de duif is een zachtaardig dier, dat nooit andere vogels zal aanvallen of wegjagen. Afwachtend, weinig verdedigend. En als postduif - een groot aantal onder u zullen zich dat vanuit de oorlogsjaren nog wel herinneren - als postduif dienstbaar aan de mensheid. Duif en lam: beide dieren die het best gedijen in rust en vrede.

Het lam, dat Johannes gebruikt als symbool voor Jezus, kent bij het joodse volk een lange traditie. Zo vindt Abraham een volwassen lam tussen de struiken dat hij in plaats van zijn zoon Isaak aan God kan offeren. Het lam, dat de plaats van de mens inneemt als zoenoffer. Hetzelfde beeld zien we bij de zondebok, die op de joodse Grote Verzoendag beladen met de schuld van het volk de woestijn in werd gestuurd, de dood tegemoet. 'Lam Gods dat wegneemt de zonde der wereld': ieder weekend bidden we het in de weekendliturgie, driemaal voor de communie en bovendien ook in het glorialied. Het heeft niets te maken met dom schaap of onnadenkende kuddementaliteit, maar de evangelist Johannes bedoelt het als een eretitel.

Het Lam Gods roept de herinnering wakker aan een kernmoment in de heilsgeschiedenis: het paaslam, dat geslacht werd bij de bevrijding uit Egypte en gegeten door het joodse volk. Het lam, een schaap, dat is een offerdier bij uitstek. Geen enkel ander schepsel laat zich zo gemakkelijk, zonder enig protest, naar de slachtbank leiden. Het Lam Gods: met dit beeld opent Johannes onze ogen voor Jezus. Want niet ik, zegt Johannes, maar Hij, Jezus, is de nieuwe bode van het Rijk Gods. Hij is het, die dienstbaar zal zijn ten einde toe. Hij is het die met zijn boodschap en zijn levenshouding de komst van Gods Rijk bevestigt. Alles wat zo klein en teer is als een lam, zal deze Jezus behoeden en beschermen. Hij zal ons mensen aanspreken en bemoedigen, hen als een lam op zijn schouders tillen, boven zichzelf, boven hun kleinheid uit. Want juist die kleinheid en kwetsbaarheid van het lam zijn in de ogen van God waardevoller en grootser dan alles wat stoer en sterk is.

In de oorspronkelijke tekst van het evangelieverhaal wordt voor 'knecht' en 'lam' hetzelfde woord gebruikt. Dat is geen toeval. Kenmerkend voor beide woorden is 'dienstbaarheid'. Gewillig als een lam, als de lijdende dienstknecht, - waarover ook Jesaja profeteerde - droeg Jezus de zonde van de wereld. Hij ging er zelfs aan ten gronde, gaf er zijn leven voor.

Misschien zult u denken: mooie woorden en beelden allemaal, met een diepe betekenislaag. Maar wat moeten we er anno 1993 mee? Wij kennen in deze zin geen offers meer. Wij spreken van schade herstellen en van betalen wat je vernield of benadeeld hebt. En als je iets misdaan hebt dat niet met geld te vergoeden is en bijna niet goed te maken is, dan word je uit de gemeenschap gestoten en krijg je gevangenisstraf als boete opgelegd. Niemand spreekt dan nog van een offer. Hoe kunnen we deze Jezus, die zich voor ons opofferde als een lam dat onze zonde wegnam, nog aanvoelen en begrijpen?

Misschien dit. Het beeld van duif en lam maken de grondtrekken van het optreden van Jezus duidelijk, en brengen de boodschap waartoe hij ons oproept in beeld. En dan gaat het om de zachte, kwetsbare en broze krachten in ons bestaan, die het Rijk van God dichterbij zullen brengen. Wij worden door Jezus uitgedaagd om te zien, waar mensen ondraaglijk lijden, waar onschuld wordt vermoord, en waar leven geen leven meer is.

En laten we niet denken dat deze onrechtssituaties niet bestaan: - Bosnië-Herzegowina, waar tienduizenden mensen ten einde raad zijn en de hoop op een leefbare toekomst vrijwel hebben opgegeven; - de groep gedeporteerde Palestijnen die in de ijzige kou in het niemandsland tussen Israël en Libanon moeten bivakkeren; - de noodlijdende Koerden in Irak, nog altijd opgejaagd en voortdurend bedreigd.

Als christenen kunnen we onze ogen hiervoor niet sluiten. Maar tegelijkertijd weten we ook hoe moeilijk het is om het tij in deze weerbarstige wereld te keren. Is het niet gemakkelijk en verleidelijk om je te verschuilen achter de spreekwoordelijke druppel op de gloeiende plaat? Of met een girokaart de ellende af te kopen?

Het evangelie daagt ons continu uit om in de naam en in de geest van Jezus dit onrecht te bestrijden, daar nieuw leven te brengen en de lente van Gods Rijk. Want dat is de richting van de vredesduif, dat is de weg die het Lam van God ons wijst.

AMEN

Terug naar overzicht thema's

Terug naar overzicht bijbelpassages