|
VITABERNA |
|
|
|
|
|
|
|
Apocalyps 21, 1-5a Overweging woco-viering St. Caeciliaparochie Berkel-Enschot 5-6 mei 2007 Toen ik vorige week op een prachtige, zonnige namiddag naar Hilvarenbeek fietste en het dorp inreed, viel mijn oog toevallig op twee borden. Het ene bord liet weten dat daar café ‘Den Hemel’ stond, en het andere bord iets verderop wees naar uitspanning ‘De Toekomst’. Al fietsend en mijmerend over wat ik u wilde vertellen naar aanleiding van de evangelielezing van vandaag, begon het visioen van Johannes langzaam vorm te krijgen in mijn hoofd. Een nieuwe hemel en een nieuwe aarde zien, en zeggen dat de eerste hemel en de eerste aarde voorbij zijn en dat de zee niet meer bestaat: dat is nogal wat. In de oude katechismus van 1948 stond over de hemel: de hemel is de plaats waar de rechtvaardigen "eeuwige rust en eeuwig geluk genieten door het aanschouwen en beminnen van God" (vraag 193). Iets verderop (vraag 197) konden wij kennismaken met de hel als de plaats waar de verdoemden "gestraft worden door het eeuwig gemis van God". En dan had je nog het vagevuur (een tijdelijk verblijf) en het voorgeborchte, twee weken geleden door onze paus Benedictus onverwacht afgeschaft. Terecht overigens, maar het heeft wel een beetje lang geduurd voor dit inzicht doorbrak. Als je kijkt naar middeleeuwse schilderijen, dan valt het op dat hemelse en aardse werkelijkheid meestal in twee verdiepingen worden voorgesteld: de aarde beneden en de hemel boven, in de wolken. Dit twee-verdiepingen-denken (of beter: drie verdiepingen, want onder de aarde lag ook nog de hel) is eigenlijk tot in onze huidige tijd blijven voortbestaan. Sla er de plaatjes in de boeken van een jaar of vijftig geleden maar eens op na. Het middeleeuwse denken is er ongetwijfeld de oorzaak van dat we ons zo’n precieze voorstelling van de hemel, aarde en hel konden en kunnen maken. En eigenlijk is dat heel wonderlijk: ondanks de ontdekkingen van grote geleerden als Copernicus en Galilei (de aarde draait om de zon en is geen platte schijf) is het religieus gevoel van "de hemel boven, de aarde beneden en de hel daaronder") gebleven. Trouwens, het is mij op fresco’s en muurschilderingen in een aantal Italiaanse kerken eens opgevallen, dat het in de hemel een stuk ongezelliger is dan in de hel. De hemelse stijl kwam mij nogal formeel, hoffelijk en cool over. In tegenstelling tot de helse taferelen: daar bruist en zindert het van leven! Maar die waarneming zal ongetwijfeld op een vergissing berusten: want wie kiest er nou voor de hel (stel dat je zou mogen kiezen!)? Het boek Openbaring (het laatste bijbelboek), waaruit de evangelielezing van vandaag komt, geeft overigens alle aanleiding tot al deze beeldvorming. Er wordt veelvuldig gesproken over engelen, bazuinen, tronen, opstanding, vuur en wolken. Het einde van de wereld zou nabij zijn. Maar deze beelden zijn wel afkomstig uit een tijd, uit een manier van schrijven die wij nog maar moeilijk kunnen begrijpen. De schrijver van het boek Openbaring, Johannes, wil meer dan een profetische voorspelling doen; hij probeert iets te "onthullen", iets te "open-baren". Johannes geeft als het ware een blauwdruk voor de toekomst, op enigszins sprookjesachtige wijze in een aantal visioenen, droombeelden geschetst. Kunstenaars als Jeroen Bosch en Alfred Dürer hebben dat op meesterlijke wijze verbeeld in hun vaak bizarre en vreemde schilderingen. Toch gaat het hen en Johannes zeker niet om sensatie, maar eerder om bemoediging en troost in woelige en moeilijk tijden. "Zie, ik maak alles nieuw". Dat klinkt ons vertrouwd in de oren. Want vernieuwen is aan de orde van de dag. In het onderwijs, in het bedrijfsleven, in de computerbranche, mode- en tuintrends, de media en ga zo maar door. En bijna wekelijks komt er een nieuwe nieuw-trend bij: het nieuwe autorijden, het nieuwe koken, en vult zelf verder maar in. Toch zijn het niet déze vernieuwingen waarop Johannes doelt. Zijn stem klonk in een tijd waarin je als christen hevig vervolgd werd. En klinkt nu in onze tijd temidden van de wetenschap dat onze aarde nog steeds geteisterd wordt door – vaak uitzichtsloze – oorlogen en conflicten, dat grote groepen van de wereldbevolking nog altijd worden onderdrukt, hun mensenrechten geschonden, hun economische positie eerder slechter dan beter wordt. De media berichten er dagelijks over. Zij onthullen de werkelijkheid; maar worden wij er écht door geraakt? Komen wij wel voldoende in beweging? "Hij zal alle tranen van hun ogen afwissen en de dood zal niet meer zijn": ziet Johannes een algemeen vernieuwingsproces, bedoeld om de strijdenden en lijdenden een hart onder de riem te steken? Of zijn het mooie praatjes, een pleister op de wonde? Ik denk dat het goed is elkaar voortdurend aan te sporen om vol te houden, om je geloof handen en voeten te geven. Als je vrijblijvend aan de zijlijn blijft staan, verandert er niets. En een nieuwe aarde en een nieuwe hemel komt er dan zeker niet. Gezamenlijk de toekomst ter hand nemen, dat zou wel eens de boodschap kunnen zijn die Johannes ons in deze tijd wil meegeven. Zo kan de onrust van deze tijd de hoop op een nieuwe toekomst in zich dragen: in de spanningen van nu liggen de kiemen van iets totaal nieuws verborgen. En daar zal "geen rouw zijn, geen geween, geen smart zijn, want al het oude is voorbij." En ik hoor hem er bij zeggen: je krijgt het allemaal niet op een presenteerblaadje aangeboden, je moet er de handen voor uit de mouwen steken. En dan kun je best een hemel op aarde maken! AMEN |